Restauracja Kościoła Mariackiego i Kościoła Najświętszego Serca Jezusowego w Słupsku
jako elementów europejskiego Szlaku Jakubowego
w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020,
Osi Priorytetowej 8 Konwersja, Działania 8.3 Materialne i niematerialne dziedzictwo kulturowe
współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

Prezbiterium w kościele NSJ w Słupsku (publikacja)

Prezbiterium kościoła Najświętszego Serca Jezusa w Słupsku, a właściwie fatalny stan polichromii w tym prezbiterium stał się inspiracją do napisania projektu i wystąpienia do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego o środki na remont kościoła. Realizacja projektu jakiś czas temu już przekroczyła półmetek a na przełomie sierpnia i września 2017 roku prezbiterium odzyskało swój dawny blask.
Nie jest to blask pierwotny, bo w początkach istnienia kościoła wszystkie ściany, włącznie z półkolistą ścianą prezbiterium, pomalowane były na biało. Należy pamiętać, że kościół Najświętszego Serca Jezusowego w Słupsku na początku swego istnienia był kościołem ewangelickim, a zatem surowość i daleko idący umiar w dekoracji świątyni były zrozumiałe.
Po drugiej wojnie światowej kościół przeszedł pod jurysdykcję rzymskich katolików. W drugiej połowie lat pięćdziesiątych dwudziestego wieku postanowiono pokryć półkolistą ścianę prezbiterium polichromią. Wykorzystane do tego zostały farby krzemianowe zawierające potasowe szkło wodne. Takie farby wnikają głęboko w podłoże, na które się je nanosi. W konsekwencji farby wraz z podłożem tworzą strukturę krystaliczną odporną na działania wielu czynników ale niestety nie wszystkich.
Niestety z tamtego okresu nie zachowały się żadne przekazy i dzisiaj pozostaje nam domniemywać, że ówczesny proboszcz dotarł w jakiś sposób do artysty cieszącego się zasłużoną sławą i mającego w swoim dorobku pokaźną ilość prac z zakresu malarstwa sakralnego. Tym artystą był Władysław Drapiewski. On stworzył projekt figuralnych malowideł ściennych przedstawiających umieszczonego w centrum Jezusa a po Jego lewej i prawej stronie świętych: Piotra, Pawła, Augustyna, Grzegorza Wielkiego, Ambrożego i Hieronima. Każda z postaci odmalowana jest w szatach innego koloru z charakterystycznymi dla siebie atrybutami.
Przez trudny do określenia czas polichromia w prezbiterium narażona była na destrukcję spowodowaną wilgocią. To z kolei było wynikiem nieszczelnego pokrycia dachowego nad apsydą. Cieknąca woda powodowała gromadzenie się wilgoci w strukturze sklepienia; wilgoć natomiast była sprzyjającym środowiskiem dla grzybów.
Gołym okiem bez wspinania się na drabiny i rusztowania widać było, że barwne wizerunki blakną a na ich powierzchni zaczynają się pojawiać brunatno czarne smugi i plamy.
Przejdźmy teraz do realizacji projektu „Restauracja kościoła Mariackiego i kościoła Najświętszego Serca Jezusa w Słupsku jako elementów szlaku Jakubowego”. W kościele Najświętszego Serca Jezusowego w Słupsku renowacja polichromii w prezbiterium była jednym ze sztandarowych zadań stojących przed realizatorami projektu.
Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że renowacja figuralnej polichromii jest czymś o wiele bardziej skomplikowanym niż odnowienie ścian pomalowanych jednym kolorem. Chociaż to ostatnie wbrew pozorom też nie jest takie zupełnie proste.
Realizując projekt trzeba było zachować pewnego rodzaju kontinuum czasowe. Najpierw trzeba było zabezpieczyć apsydę przed wodą i dlatego wykonano pokrycie dachowe z miedzianej blachy wyposażając je w odpowiednie orynnowanie. Niestety przez lata wilgoć wdarła się w głąb murów. Następnym etapem prac było więc ususzenie sklepienia i ścian apsydy.
W tym momencie pojawił się dosyć istotny problem natury technicznej. Prace konserwatorskie polegające na odgrzybieniu, odnowieniu i zakonserwowaniu polichromii trzeba było wykonać w normalnie funkcjonującym obiekcie sakralnym. Najprościej byłoby wyłączyć kościół na czas tego zadania z użytku. Było to jednak niemożliwe.
Ustawiono zatem specjalną konstrukcję, która składała się z rusztowań, platform i była szczelnie zakryta nieprzepuszczalnym materiałem. Chodziło nie tyle o zakrycie przed oczyma wiernych sposobu prowadzenia prac konserwatorskich na tym odcinku, ile raczej o stworzenie koniecznego mikroklimatu dla używanych środków chemicznych a z drugiej strony o zabezpieczenie przestrzeni kościoła i ludzi w niej przebywających przed szkodliwością tych środków.
Kościół na czas renowacji polichromii w prezbiterium przypominał trochę prawosławną cerkiew, w której nawa jest oddzielona od prezbiterium ikonostasem. Fotografie przedstawiające ten etap realizacji projektu będą miały duży walor historyczny, ponieważ rzadko się zdarza, żeby prezbiterium było szczelnie zakryte i oddzielone od reszty kościoła.
Opisana wyżej polichromia została odgrzybiona, odświeżona i zakonserwowana. Widok jest imponujący. Szczególnie wówczas kiedy zostanie włączone pełne oświetlenie. Polichromia nabiera wówczas szczególnego blasku a namalowane postacie zdają się ożywać.
W rozmowach z odbiorcami czyli tymi, którzy odwiedzają kościół i oglądają odrestaurowane prezbiterium wyczytać można radość. Dzięki funduszom Unii Europejskiej można było uchronić przed destrukcją najbardziej rozpoznawalny fragment kościoła Najświętszego Serca Jezusowego w Słupsku.